Jeśli ten chleb...

jeśli ten chleb był czerstwy

smakował inaczej

jeśli wino kwaśniało w ustach

zaciskałem zęby 

jeśli moja wyobraźnia zataczała niski krąg

wykorzystywałem codzienność

mój chleb puszysty

moje słodkie wino

moja wyobraźnia ogromna

straciłem smak

nie jestem spragniony

jestem nią przygnieciony

Nie ma powrotu

nie ma powrotu

była łąka

tam

rybne stawy

te nasze jeziora błękitne

drzewa sadzone ręką chłopca

jak ciężko było

w glinianym podłożu

zanurzyć taflę metalu

pamiętam

jak złowiłem pierwszą rybę

długo walczyła

zanim zległa w wysokiej trawie

ojciec zbudował nieopodal stanicę

mój pierwszy kajak był wywrotny

ale to czas

powywracał wszystko.

Słowo

Słowo ma być proste

nie komplikuj

księżyc nie jest słowem banalnym

kiedy wypowiesz je tak

jakbyś był na nim

słowo może być kalekie

słowo nie może kaleczyć

nie używaj słów brudnych

nie dotykaj nimi

oszczędzaj słowa na rozmowę

z kimś kto słuchać potrafi

nie spiesz się

zatrzymaj się wpół słowie

czasami zamilknij

Przed zaśnięciem (2)

(...) tyle rzeczy chciałbym Ci opowiedzieć, tyle spraw przekazać, wyspowiadać się przed Twoim majestatem, bo wiem, że w odróżnieniu od innych bogiń, które po poczęciu świata, umywają ręce od opieki nad ludźmi, Ty jedna nie boisz się ich kochać , a jeśli nawet nie wyzwalasz ich od śmierci, to sprawiasz, że lęk przed nią nie jest tak straszny, tak nieskończoną ufność pokładam w Tobie, że z każdą chwilą przybliżającą mnie do nieuchronnego końca jestem spokojniejszy o moje przyszłe istnienie,

to już, zadyszka stalowych kół pociągu, nierówne przerywane tętno, coraz wolniejszy żałobny krajobraz z oknem, pierwsze światełka kolejowej stacji, czy aby konduktor-charon nie zapomni o mnie, czy zdoła w półmroku stacji odnaleźć tę Dziewczynę, która dla niego jest tylko dziewczyną, dla mnie, już mówiłem, wstaję, nie wytrzymuję, podchodzę do okna, czy można wzrokiem, jak magnesem przyciągnąć do siebie,

stoimy, nerwowe chwile, co ja mówię, godziny oczekiwania, jakieś rozmowy, senne, słyszę własny oddech, potem głos konduktora, chyba znalazł, poznał, jeszcze raz wychodzi na peron i daje latarką sygnał maszyniście, aby ruszył, pociąg leniwie podnosi się z posłania, sapie, targa wagony, wreszcie oddycha pełniej, w odróżnieniu ode mnie, spoglądam z niepokojem na drzwi swojego przedziału, powinienem przecież wstać, przywitać się, nie robie tego i już za chwilę jest za późno, drzwi rozsuwają się nagle, kiedy już niemal zasypiałem, mój przyjaciel-konduktor wypełnił swą misję i zadowolony z siebie, wprowadza dziewczynę do mojego świata, tak bardzo się cieszę, że Cię widzę i zamiast wylewnych rozmów powiało srogim milczeniem, czyżby nie wiedziała, że jest Tą, na którą zawsze czekałem, jest pan szalony, zupełnie szalony, nie podejrzewałam pana o to, że zrobi wszystko, aby się ze mną spotkać, to nic, jest trochę zaskoczona, bo nie wie w gruncie rzeczy, z czym do niej przychodzę, a pragnę przecież spowiedzi, przed kim, przede mną, tak przed Panią, to początkowe niezrozumienie było również moim przeznaczeniem, tak, z pewnością Moja Pani zaplanowała wszystko w ten sposób, aby wymusić na mnie szczere wyznanie, widywaliśmy się tyle razy, ale nigdy dotąd nie dochodziło pomiędzy nami do rozmowy, tej ostatecznej rozmowy, która zwieńczyłaby sens mojego istnienia, co tez pan mówi, Pani wie, Pani musi wiedzieć, że żyję tylko wskutek tego, że i Pani żyje, żyję dla Pani, owszem, początkowo o tym nie wiedziałem, nie sądziłem, że mnie może się przydarzyć cos takiego, że mężczyzna  jego Bogini, jakaż z nas dziwaczna para, Pani jest wieczna i nieśmiertelna, ja jestem kończącym życie żebrakiem, tak powiedziałem, tak łatwo wpadam w sentymentalizm, wiem o tym, czego pan oczekuje ode mnie, błogosławieństwa, nie, chciałbym Pani podziękować za to, że istnieje i mogłem Ją czuć, widzieć i kochać, moje życie, uśmiecham się, nie jest istotne, chociaż to Pani mi je dała, czy mnie rozumie,

jak można tak mówić, jeszcze tyle życia przed panem, będę się czuła niepocieszona, jeśli z mojej przyczyny ono zagaśnie, niczego panu nie żal, żal, to prawda, że żal, po prostu przestrzeń w jakiej się znaleźliśmy, należy już tylko do Pani i ustępuję w niej swego miejsca, w tym świecie, który mnie przerósł, nie mogę już żyć dłużej w tak ogromnej zależności od Pani, która jest tak niepokalanym Ideałem, z którym duchowe nawet obcowanie, dostarczające niezapomnianych przyjemnych wrażeń, wzruszeń, jest jednocześnie udręką, to będzie nasza ostatnia podróż, dobrze, proszę tylko o ciche, spokojne i bliższe Pani miejsce w tym moim przyszłym życiu, położyła chłodną swą dłoń na moim rozpalonym czole, spojrzeliśmy na siebie, tak jak nigdy dotąd, konduktor przechodzący właśnie korytarzem, spojrzał w naszą stronę, roześmiałem się, on niczego nie rozumie, wariat wyczytałem z jego oczu, to nic, niech sobie tak myśli, czy człowiek będący u kresu swych dni powinien zwracać uwagę na takie szczegóły, lubię podróżować pociągami do końcowej stacji, proszę mi powiedzieć, co Pani zrobi, kiedy się rozstaniemy, milczy, proszę już nie odpowiadać, ja wiem,. życie przed Panią, a ja jeszcze w tej charonowej  łodzi , chciałbym jeszcze zabrać z sobą kosmyk Pani kasztanowych włosów i patrząc nań, słuchać Gabriela Faure, czy będzie mi dane zabrać z sobą do grobu wszystkie miłe wspomnienia, nie wiem nawet jak to się stało, kiedy nagle konduktor oznajmił, że pozostała jeszcze godzina do końca podróży i wtedy odwróciłem wzrok w prawo, patrząc w czarną taflę szyby, i usłyszałem przeraźliwy krzyk, i tę dziewczynę z obrazu Muncha, i zobaczyłem brukliński most, i na chwilę oderwałem się od tej wizji, spojrzałem na Dziewczyną, i zobaczyłem jak jej postać promieniuje fluorescencyjną poświatą, uzyskałem więc potwierdzenie tego, o czym wiedziałem wcześniej, zobaczyłem dowód jej boskości, nie boję się już niczego, stamtąd napiszę do Pani,

ja nie jestem boginią, pan się myli, a mówiła to właśnie w tedy, kiedy wokół jej głowy promieniała aureola, być może Pani nawet nie wie o tym, że Nią jest, a przecież najważniejsze jest to w jaki sposób ja Panią widzę, zostało już czterdzieści minut życia, proszę się zgodzić ze mną i nie protestować, to już koniec, coraz słabsze tętno, zadyszka jak oddech poprzez związany na twarzy, na ustach szal, stukot kół powolniejszy, Ona przytulona do mnie, czuję jeszcze jej oddech na policzku, ostatkiem sił wyrywam z jej skroni kosmyk kasztanowych włosów, słyszę muzykę, odwracam wzrok, tym razem kierują go w lewą stronę, gdzie za szklanymi drzwiami przedziału oświetlony korytarz i ten rosnący tłum ludzi, patrzących w moją stronę, no już, już coraz ciszej, słyszę kojące słowa Dziewczyny, może to i lepiej dla pana, może lepiej, a teraz kierownik pociągu odsuwa drzwi, koniec podróży, koniec, to już naprawdę koniec,

koła pociągu odmierzyły ostatni takt równy docelowemu uderzeniu serca.
(1992) 

Przed zaśnięciem (1)

Koła pociągu odmierzają cykliczny takt, równy uderzeniom serca, czuje ten rytm, kojący, poprawiający samopoczucie, może dlatego lubię być w podróży, lubię pochłaniać przestrzeń w rytmie walca, tym razem nie może mi wyjść z głowy Faure, stukot kół nie jest w stanie zagłuszyć muzyki, która jest we mnie, równocześnie angielskim, tanecznym krokiem przypływają myśli, krążą, kołaczą się w mojej głowie, pełno sprzeczności, to niesamowite, że istnieje jeszcze jakaś harmonia, że nie jest bezładnym zbiorem pusto brzmiących dźwięków, wciąż czekam na pierwszy przystanek, pierwszą stację, na której wsiądzie moja Bogini i bez reszty zapanuje nade mną, suita Pelléas et Mélisande przybliża mnie do niej, co za melodyka, uspokojenie, wyzwala we mnie jedynie pozytywne uczucia, a już zaczynałem wątpić w ich istnienie, wydawało mi się, że nie potrafię odnaleźć w sobie tej odrobiny ciepła

chciałbym powitać ją jakimś radosnym akordem, tak żałuję, że nie ram w orkiestrze, moją córeczkę oddałbym z chęcią do szkoły baletowej , myślę, że taniec łączy w sobie wszystkie elementy piękna, oczywiście i tym razem nie jestem oryginalny ale stanowczo protestuje przeciwko nazywaniu mnie snobem, jestem raczej przekorny, co nie przeszkadza mi w tradycyjnym podejściu do metod wychowania, dlatego z dumą patrzyłbym na swoją córkę, która każdym ruchem młodzieńczego ciała przywodziłaby mi na myśl tancerki Degasa

lubię czuć się zmęczonym, iżby ciężkie krople słonego potu przygniatałyby mnie do ziemi, to się nazywa mieć rozdwojoną jaźń, chociaż, gdyby tak głębiej się zastanowić, pozorna to przepaść pomiędzy tęsknotą za sztuką a miłością do ciężkiej, fizycznej pracy, dla Ciebie przeznaczam tylko sztukę, widzę Cię upoetycznioną karmicielkę ludzkich istnień, które bez Ciebie nigdy nie odnalazłyby właściwego celu zycia, nawet nie w tym rzecz, że jesteś Boginią, dla mnie jesteś również kobietą i jako kobieta wyznaczasz granice męskiej, samozwańczej dominacji nad światem

powiedziałem konduktorowi, jeżeli zobaczy pan stojącą na peronie Dziewczynę o aksamitnych, kasztanowych włosach, niechże pan Jej powie, że na nią czekam i wskaże drogę do mojego przedziału, wcisnąłem mu do ręki zmięty banknot, a jeżeli pomylę Ją z kimś innym, to niemożliwe, Ona sprawia, że o północy nad wschodnim horyzontem iskrzy słońce, wyda się panu Aniołem i jedno spojrzenie w Jej kierunku wystarczy, aby zabłądzić wzrokiem, odszedł i zdawało mi się, że wpatruje się teraz w bezkształtną przestrzeń za oknem i szuka w sinoczarnej poświacie Towarzyszki mojego życia

spotkanie z Nią miało być spotkaniem ostatnim, podejrzewałem już bliską chwilę rozstania i tak jak każdy człowiek pragnąłem jeszcze ostatniej posługi przed zejściem, boję się tego rozstania i chciałbym przeciągnąć tę podróż w nieskończoność, proszę pana, zwracam się do przemykającego wąskim gardłem korytarza kierownika pociągu, jak długo będziemy jechać do X, trzy godziny czterdzieści pięć minut, zgodnie z rozkładem , a więc pozostały mi niespełna cztery godziny życia, dobre i to

jakie to szczęście, że pociąg nie jest przepełniony i chociaż zarezerwowałem cały przedział, to jednak miło jest pomyśleć, że nikt przeze mnie nie musi stać na korytarzu, z wyjątkiem tych, którzy robią to dla własnej przyjemności, żałuję, że nie zabrałem z sobą taśmy z nagraniem suity Faure’a, tak, bardzo tego żałuję, równie dobrze powinienem był nie zapomnieć o wzięciu z sobą któregoś z koncertów Vivaldiego, taki na przykład sto czterdziesty pierwszy koncert f dur na smyczki i basso continuo i wtem pomyślałem, że lubię też harfę i klawesyn, barokowy klawesyn, ale nic z tego, nie mam nic z sobą prócz nadziei na spotkanie z Tą, która mnie stworzyła i dla której byłbym w stanie ukraść krzyk Muncha, lecz musiałbym sie jeszcze dowiedzieć w jakiej galerii straszy swym nieogarniętym rozumem samobójczym krzykiem, pełnym okrucieństwa i grozy, ciekaw jestem jak Moja Pani zareagowałaby, gdyby ta dziewczyna na moście, to w gruncie rzeczy nie ona, a ja przebrany za niewiastę, szalony i gotów na zbyt wiele (...)

*** Fragment

 (...)

II.

- Zawiozę cię do tego lasku – wskazał wyciągnięta przed siebie ręką – skąd przywieziemy najpiękniejszą choinkę, chcesz?

Dziewczynka spojrzała w stronę horyzontu zwieńczonego niewyraźnym, we mgle skąpanym konturem lasu.

- To bardzo daleko – powiedziała z pewna obawą w głosie – a mama?

- Mama przygotuje nam jedzonko na święta. Nie zimno ci?

- Mama zawsze mnie dobrze ubiera. Dba o mnie. Mówi, że mnie jedną tylko ma.

- Siądź wygodnie i opatul się tym kocem.

Usiadła na sankach. Duże drewniane sanki z metalowym oparciem. Siedlisko założone rozwiniętym kocem. Kiedy dziewczynka usiadła, owinęła sobie nim nogi. Adam poprawił koc w taki sposób, aby nie zwisał z sanek. Pociągnął za sznur. Mocno. Sanie ruszyły.

- A nie wywali mnie pan? – zakrzyknęła.

- Gdzież bym pozwolił na to – odparł już w biegu. Poruszali się śnieżnymi koleinami wiejskiej drogi. Śnieg był roziskrzony w niskim słońcu, skrzypiał, sypki i szybki. Co jakiś czas Adam puszczał pęta sań i pozwalał im mknąć samym. Uskakiwał wtedy w bok, sanie szły dalej, dziewczynka piszczała dla zabawy i oglądała się do tyłu, kiedy sanie stanęły. Jej oczy mówiły „jeszcze, jeszcze raz niech tak pędzę”. Pomimo tego, że zmęczenie dawało się już we znaki, Adam znów stawał się koniem i pędził przed siebie, ciągnąc sanie i w miejscu, gdzie droga schodziła łagodnie w dół, ponownie nadawszy solidnej prędkości saniom, puścił je, lecz pobiegł teraz za nimi, bo droga zbyt gwałtownie skręcała u podnóża zbocza. Ledwie dobiegł do sań przed zakrętem. Spojrzał do tyłu i spostrzegł, że przejechali całkiem dużo drogi.

- A teraz zejdź, musisz się rozgrzać, poruszać.

Dziewczynka posłusznie zeszła z sanek.

- Mogę pana porzucać śnieżkami? – zapytała.

- Śnieg jest sypki. Trudno będzie ulepić kulę. Możesz – odpowiedział.

Szli teraz węższą boczną dróżką w stronę najbardziej oddalonego od zabudowań wiejskich gospodarstwa, niemal przylegającego do lasu. Tam mieli wyciąć dla siebie choinkę. Dziewczynce śnieg sięgał poniżej kolan. Raz po raz schylała się, nabierała w dłonie śniegu, próbowała ulepić kulę i rzucała w stronę Adama. Śnieg rozpierzchał się bezwładnie i ledwie ocierał się o plecy mężczyzny. W pewnej chwili Adam odwrócił się, rzucił wodze sanek schylił się, zaczerpnął śniegu i rzucił go w górę w taki sposób, aby oprószył dziewczynkę. Przystanęła zdumiona i dalejże sięgać zaczęła po śnieg, i on również. Ni z tego, ni z owego doszło do prawdziwej batalii śnieżnej, po której twarze obojga zarumieniły się jak słońce o zachodzie, a nosy wręcz spurpurowiały. Bawiąc się i ganiając za sobą dotarli zmęczeni, mokrzy do gospodarstwa, w którym pachniało już świętami, wędzoną szynką i zamoczonym w mleku makiem. Weszli do domostwa Kulczyckich. Ciepło ziało z kuchni, w której stara Kulczycka i jej synowa uwijały się jak w ukropie gniotąc ciasto, szykując pierogi i sałatki. Mężczyźni zajęci byli oprawianiem zielonego drzewka. Pozdrowili się nawzajem, a stara Kulczycka w mig przyciągnęła do siebie Ewę, spojrzała surowo na Adama i wytrząsała dłonią z włosów resztki zwilgotniałego śniegu.

- Panie Adamie, chce pan, aby dziewczynka zapalenia płuc dostała?

Przewrażliwiona była. Ściągnęła z małej kurtkę, ściągnęła sweter, zaprowadziła do łazienki. Ewa wróciła stamtąd opatulona w duży bawełniany ręcznik. Przysiadła na stołeczku przy kuchni, gdzie jej kazano a kobieta wlała do kubka mleko, do niego zaś pełną stołową łyżkę miodu.

- Pij teraz, skoro ojciec cię na pastwę śniegu i mrozu wydał.

Zastanowiła się, bo nieopatrznie nazwała Adama ojcem dziewczynki, choć musiała wiedzieć, że najbliższy, choć daleki sąsiad dziecka nie ma. Ale kto go tam wie, pomyślała. Czy chłop zawsze zna swoje dzieciaki po świecie rozrzucone? Coś w tym być musi, że z tą małą chodzi jak z córką po zaspach, a taki wesoły, szczęśliwy, jakby o swoim, narodzonym, choć nieznanym dotąd się dowiedział.

Adam przeszedł do mężczyzn, do pokoju, gdzie choinkę stawiano.

- A tobie Ewa na imię? – zapytała starsza kobieta.

- Ewa.

- A mówił pan Adam, mówił, że na święta przyjedziesz z matką. A cieszył się. Znam go krótko wprawdzie, lecz zawsze wiem po oczach, kiedy się raduje. I z tej radości dałby cię wziąć chorobie. Ech, te chłopy.

- Ale mnie nic nie jest. Bawiliśmy się tylko.

- Cała mokra byłaś. Mama by się na pana Adama pogniewała.

- Nie jestem taka delikatna. Jestem już duża.

- Duża nie duża, dbać o siebie musi. Nie wie, że kurzawka będzie?

Synowa wyrabiała drożdżowe ciasto sprawnymi ruchami mięsistych dłoni. Nie mówiła nic, tylko zerkała na małą śmiejącymi się oczami.

- Co to kurzawka? – zapytała mała.

- Duża jest a nie wie, że śnieżyca się szykuje. Wiem to dobrze, bo z kościach mnie łupie.

- Aha – westchnęła Ewa.

- A tatuś to niech raz dwa trzy idzie po to drzewko, bo wracać wam do domu trzeba i przed zamiecią zdążyć.

Wyszła szybko z kuchni i tę samą informację przekazała Adamowi. Pobyła jeszcze chwilę w pokoju i widać, że poskutkowało, bo Adam wsunął na grzbiet kurtkę i wyszli obaj z młodym Kulczyckim do szkółki. Wróciła do kuchni.

- Rosołku przygrzeję. Zje?

- Nie jestem głodna – Ewa próbowała się wymigać od jedzenia, lecz Kulczykowa nie ustępowała.

- Niech mi tu nie grymasi i fochów nie czyni. Siły trzeba mieć. Ot i co.

Sięgnęła z kredensu talerz nałożyła domowego makaronu, zalała bulionem z postawionego na kuchni garnka, podała łyżkę. Ewa przeniosła się z krzesłem na drugi skraj stołu, na którym ćwiczyła mięśnie synowa Kulczyckiej. Teraz ona odezwała się do dziewczynki zachęcając ją do jedzenia, że „takiego rosołku jak u nas, to i próżno po domach szukać”.

Ewa powoli przesuwała łyżką po talerzu, dzieliła makaron, nabierała treści zupy i przytykała łyżkę do ust. Widać było, że dziewczynce smakuje. Wolno, bo wolno, lecz rosół znikał z talerze ku ogólnemu zadowoleniu kobiet zajętych kuchenną pracą.

- Dlaczego pani na wujka Adama mówi, że to mój tata? – odezwała się raptem dziewczynka, nie dokończywszy jeszcze jedzenia.

Kulczycka przerwała krojenie w kostkę ugotowanej marchwi, przeniosła wzrok na dziewczynkę.

- A to ci brzdącu powiem tyle, że kiedy przez okno patrzyłam, jak żeście tam na śniegu figlowali, to jedna tylko myśl do mnie przyszła – toć ubabrani w tym śniegu jak ojciec z córką wyglądacie. To prawda, kochanieńka, jak ojciec z córką.

- A ojciec mój, ten, wie pani, prawdziwy, to kiedyś wyjechał gdzieś w bardzo ważnych sprawach...

- Może tam i wyjechał i miał w tym jaki interes ale ja panienko swoje wiem. Pan Adam cię lubi. Bardzo lubi.

- Pan Adam jest bardzo miły, dobry dla mnie, a ja nawet nie wiem dlaczego.

- A czy to trzeba mieć jakiś powód, aby taką panienkę lubić. Ot, lubi się i tyle. A jak to opowiadał o panience, zanim tu przyjechała z matką.

- Cieszył się, że przyjedziemy?

- I to jak. Bo chłopu samemu nijako w domu bez baby. A co ja ci będę mówiła, nie zrozumiesz.

Ewa obruszyła się. Tęgą i ambitną minę wniosła na swą twarz i nieoczekiwanie poważnie odcięła się Kulczykowej.

- A właśnie, że wiem jak to jest. Wiem, bo skoro moja mama tęskni za mężczyzną, to i mężczyzna może.

- Takaś sprytna, co ty nie powiesz.

- Bo pani mnie za małą dziewczynkę bierze, a ja już w trzeciej klasie jestem i dużo rozumiem.

- Może ty i rozumiesz, brzdącu. Wygadana jesteś, to pewne. Ale czy ty dorosłych rozumiesz, to już tego taka pewna nie jestem.

- Bo dorośli to sobie tylko komplikują życie.

- Ot, powiedziała. I ma rację. No dokończ serdeńko rosołek. W głowach się ludziom przewraca dzisiaj. Pracują, pracują, wywracają ślepiami za Bóg wie tam czym, a o najważniejszych sprawach zapominają.

- A co jest najważniejsze?

- A dom, rodzina i te małe stworzonka takie jak ty, skarbeńko. Reszta się nie liczy, albo mniej znaczy.

- Ale czasami to takie trudne. Przecież moja mama się stara. Nie zawsze ma dla mnie czas, lecz ja to rozumiem.

- Bo widzisz, serdeńko, ty to już przez to, że twój tata wyjechał Bóg wie gdzie, dorastasz szybciej niż inne dzieci. Ale tak być nie powinno.

- A jak ma być?

- Powinnaś być jak najdłużej dzieckiem, ile się tylko da. A twoja mama powinna załatwić ci tatę na stałe, bo chłop ważny jest nie tylko dla baby ale i dla dziecka, pojmujesz?   

- Co mam nie rozumieć. A taki ktoś jak Adam byłby dobrym tatą?

- Mnie pytasz? To ty musisz to wiedzieć, brzdącu.

- Bo mnie to by pasował.

- Pięknie. A co na to twoja mama?

- Nie wiem, ale się zapytam. Myślę, że się lubią.

- I ja tak myślę. No zjedz do końca, to się tata ucieszy.

Przymknęła nagle usta. Znów nazwała Adama tatą, ale tym razem Ewa skwitowała to uśmiechem. Dokończyła zupę. W kuchni było ciepło. Synowa Kulczyckiej wyrobiła już ciasto i okryła miskę czystym ręcznikiem.

- A teraz uciszmy się – pierwszy raz odezwała się młodsza z kobiet – drożdżowe ciasto potrzebuje ciszy. Chodź do pokoju.  Zobaczysz jaką mamy choinkę.

(...)